مضاف الیه

در گروه اسمی ، هرگاه پس از اسم ( هسته )  کسره بیاید و پس از آن ، اسم یا جانشین اسم قرار بگیرد ، اوّلی را « مضاف » و دومی را « مضاف الیه » می خوانیم . "مضاف " همیشه هسته است و "مضاف الیه " وابسته .  

مانند :  دست خدا                            کتابم                            آثار نویسنده

    ( دست +   -ِ + خدا  )        ( کتاب + -ِ + من )                ( آثار  + -ِ  +  نویسنده )

بنابراین هرگاه وابسته ی پسین  «  اسم » یا چیزی به جای آن باشد ، نقش آن مضاف الیه است   .

نکته 1 : وقتی " ضمیر های پیوسته "مضاف الیه واقع شوند ، نقش نمای اضافه ندارند. مانند : دستم ( دست من )

نکته 2 : برخی واژه ها در گروه اسمی  گاه اسم ( مضاف الیه ) هستند  و گاه  صفت و برای تشخیص آن باید دقّت کرد .  مانند  : مرد نویسند   ( نویسنده : صفت  )      آثار نویسنده :  ( نویسنده : مضاف الیه   ) 

نکته 3  :  از ترکیب  « اسم   +  -ِ    + اسم ( یا جانشین اسم )  »  ترکیب اضافی ( مضاف و مضاف الیه ) حاصل می شود .  مثال : هر دانش آموز مدرسه باید درسش را بخواند   

 در این عبارت دو ترکیب اضافی داریم :    دانش آموز مدرسه     و    درسش 

نکته 4 : گاه مضاف الیه بدون هیچ علامتی ظاهر می شود که تنها با بازگردانی عبارت می توان به وجود مضاف الیه پی برد .

 مثال :  همان دسته بشکست گرز گران              فروماند از کار دست سران    (  دسته ی گرز   )

نکته5 : گاهی به جای نقش نمای اضافه ( کسره )  حرف اضافه ی مترادف آن ، مضاف الیه می سازند  از جمله :

الف ) حرف اضافه ی « از »  :

مثال : کاین ثنا گفتن ز من ترک ثناست                       کاین دلیل هستی و هستی خطاست    

             ( ثنا گفتن من )    

ب ) حرف اضافه ی « به »  :

مثال :  نه هرکس سزاوار باشد به صدر                      کرامت به جاه است و منزل به قدر

سزاوار به صدر  =   سزاوار صدر

ج )  حرف اضافه ی « را »  :     

ای مرغ سحر عشق ز پروانه بیاموز           کان سوخته را جان شد و آواز نیامد

 سوخته را جان  =  جان سوخته  

راه تشخیص مضاف الیه :  

  در یک ترکیب اضافی

  الف )  مضاف « ی نکره » نمی پذیرد       کتاب ادبیات  #   کتابی ادبیات  (نادرست )

  ب  ) مضاف الیه « تر »  نمی پذیرد          کتاب ادبیات تر  : (  نادرست )